I Belog 1

SATUA I BELOG
Ada kone anak pacul mapungkusan Pan Luh mamondok joh uli desa. Sedek dina anu, ada kone anak lakar meli nyuh ajaka pepitu ka pondokne. Lantas anake ento tundena negak di tikehe tur dampingina pabuan sambilanga mragatang pangajin nyuhe.
Di subanne cumpu di aji, lantas Pan Luh nunden ngantiang roangne lakar tundena ngalap nyuh, reh roangne ento tundena sangkep nyuksukin dewekne di Bale Banjare. Wireh makelo roangne masi tonden teka, lantas anake meli nyuhe nagih I Bebana menek, nanging Pan Luh apang nuunang ajin nyuhe, lantas anake ento ngembus udeng tur menek nyuh. Pan Luh lantas ka uma magarapan.
Kacrita di subanne Pan Luh malipetan uli uma, aeng kone tengkejutne ngajinang anake ento makejang mati tur matatu tendasne, mirib tepena baan nyuhe ane mabrarakan ngebekin abian. Nanging sujatinne makejang mati labuh. Pan Luh keweh gati kenehne, lantas kajangina kone bangkene ento saka besik abana kumah meten. Laad getihne urugina kone baan tanah, kanti tusing malaad apan-apan.
Suba ento, lantas punduhanga kone nyuhe sambilanga makeneh-keneh lakar ngutang bangkene ento ka tukade, lantas ia ningeh anak magending. Pan Luh tengkejut gati kone ia, reh ane teka ento kadena sambangan lakar ngejuk dewekne. Mara pedasanga, kaget I Belog kone ento, jlema nyem-nyeman tur gegendinganne sing taen lenan teken “Katak Mataluh”. Lantas ia ngeka daya lakar nunden I Belog ngentungang bangkene ka tukade.
Mara kone paek I Belog, lantas Pan Luh ngomong, “Mara teka Belog, tumben semengan cai suba magending, mirib lega gati keneh caine?” Masaut I Belog, “Tan ja kenten Jero, sakeng mula ja agol tiang keto. Yening keweh, magending tiang. Niki dadi liu gati Jerone nuunang nyuh, sira nika ngalapang? Dusta, dusta nika?” “Ooo, awake magerengan i busan ajak dustane lantas kamatiang.” “Sampun mati nika?” “Suba, men cai nyak nulungin awake?” “Lamun nyak Jerone nulungin tiang, tiang nyak nulungin Jerone.” “Nulungin ngenken?” “Kene Jero, krana tiang mariki, tiang masi ukana ngidih tulung teken Jerone, reh tiang mati patut mayah utang teken Gusti Alit. Yang tiang tusing mayah mani, tiang lakar aturanga.” “Akuda cai mutang?” “Satak seket nika kayang putra.” “Beh liu gati utang caine.” Keto kone munyinne Pan Luh sambilanga kituk-kituk. “Yen cai aturanga, sinah cai lakar sisip.”
“Beh, nawegang tulungin ja tiang Jero, nyanan ngenken ja tiang tunden Jerone, tiang lakar nyak.” Keto kone munyinne I Belog tur masebeng jejeh. Masaut Pan Luh, “Nah, awake nyak nulungin cai, nanging jani awake malu tulungin. Buina cai apang masumpah, lakar tuara nuturang teken anak len. Yan cai nuturang, apang cai sander kilap.” Keto munyinne Pan Luh. I Belog tengkejut tur masaut, “Beh, sander kilap, minah tiang takut, tiang sing nyak.”
“Sing nyak, sing demen cai maan pipis samas?”
Mara keto munyin Pan Luhe, lantas bengong tur enggang kone bungutne I Belog, ngeneh-ngenehang lakar maan pipis samas, lantas ia ngomong, “Yan tiang nenten nuturang teken anak len, lakar sandera masi tiang teken kilape? I pidan jeneng Jero Baliane katiman mendep dogen masi sandera nika teken kilape.” “Dong dewa ratu Belog, sajaan belog gati cai. Katawang jinenge ento anak sing ja masumpah buka caine, buin mula tusing bisa mapeta.” Keto munyinne Pan Luh sambilanga kedek ingkel-ingkel.
Sawireh I Belog buat pesan lakar nganggon pipis, dadi nyak kone ia lantas masumpah buka patuduh Pan Luhe. Suba kone keto, lantas I Belog tundena kone ngantiang ditu sambilanga tundena menek nyuh. Pan Luh lantas kone ia mulihan ngisidang bangkene abesik abana ka paon tur kaputa kone aji klangsah, lantas kaukina I Belog, “Nah Belog, ento apa bangken dustane, jani cai ngutang ngaba ka tukade, nanging melahang ngilidang apang eda ada anak nepukin. Yan ada anak nepukin, pedas lakar ia buin idup tur ngamatiang cai.” Keto kone munyinne Pan Luh sambilanga nyarirek magoba bangke. I Belog jejeh gati kone ngajinang goban Pan Luhe keto, dasdasan kone ia malaib yen sing enggalang gisianga teken Pan Luh. “Ih Belog, eda cai takut! Yen cai sing ada anak nepukin ngutang bangkene ento, sinah ia sing lakar buin idup.”
Ditu lantas tegena kone bangkene ento teken I Belog, tur tangar gati kone ia mengkeb-mengkeb ngambah di abian buluhe, lakar ngutang bangkene ento di tukade ane tuara ambul apa johne uli ditu. Sedek ento ada kone anak majalan ditu negen saang, lantas I Belog ngenggalang kone maalingan di punyan kayune gede, dadiannya sing kone ajinanga teken anake ento. Di subanne liwat joh anake ento, lantas ngenggalang kone I Belog majalan ngentungang bangkene di tukade, lantas anyud.
Sapatinggal I Belog, kendel gati kone Pan Luh, reh marasa sing ja lakar liu mesuang pipis upah ngutang bangkene makapitu ento. Ditu lantas kisidanga bangkene buin abesik uli jumahan abana ka paon, siamina yeh tur kaputa kone aji klangsah, lantas ia pesu mapi-mapi metek buah nyuh.
Buin akejepne teka kone I Belog gendang-gending kabatek baan kendelne, tur lantas ia ngomong, “Sampun entungang tiang nika bangkene, mangkin icen tiang upah!” “Nah,” keto kone munyinne Pan Luh mareren kone ia metek buah nyuh. “Beh, awake engsap ngorahin cai buin abedik.” “Napi nika?” “Mantra, apang eda malipetan bangkene buin mai.” “Nang abesik nika singa ada anak nepukin dugas tiange di tukade.” “Sing ja keto Belog, patute mamantra malu ngancang ngentungang bangkene di tukade.” “Yen tan mamantra kenken nika?” “Yen sing mamantra, sinah buin ia malipetan, tegarang ja buin delokin!” keto kone munyinne Pan Luh sambilanga ngenggalang majalan ka paon tur masebeng buka anake jejeh, lantas tutuga kone teken I Belog.
Neked ditu, lantas ngomong Pan Luh, “Nah dong dayanin suba buin malipetan bangkene mai, ento kaenot Belog, kema buin enggalang kutang!”
Maisi sebet kone keneh I Beloge negen bangkene ento, lantas entunganga kone di tukade. Di subanne anyud tur suba tusing ngenah bangkene, mara kone ia malipetan ka umah Pan Luhe lakar nagih upah.
Teked ia ditu, lantas matakon Pan Luh, “Men suba mamantra cai?” “Sampun.” “Kenken baan cai mamantra, tegarang orahin awake!” “Kene nika, umah awake dong umah cai, umah caine dong umah awake, magedi cai eda malipetan, malipetan, malipetan! Keto nika baan tiang mamantra, buka pangajah jerone.” “Dadi malipetan dogen omongan cai pang telu, patute anak mantrane makejang uli panyumu kayang panyuud omongang pang telu. Jani sing salah tampi bangkene, kadena buin ngaukin dewekne. Beh padalem gati cai Belog, enden antiang malu awake enu nyemak pipis!” Keto kone munyinne Pan Luh mapi-mapi masebeng rentang, lantas ia mulihan.
I Belog jejeh kone kenehne, jalanne saja bangkene ento buin malipetan lantas ia ngenggalang nelokin ka paon. Mara kone ungkabanga klangsahe, tengkejut kone ia ngajinang bangkene suba buin ditu, lantas enggalanga kone tegena abana ka tukade, kenehne apang tusing tawanga teken Pan Luh. Pan Luh kendel gati kone ia ngajinang I Belog, lantas buin kone kisidanga bangkene buin abesik pejanga di paon.
Kanti pang lima kone I Belog suba bakat belog-beloga. Di pangenemne, lantas tendas bangkene colekina adeng teken I Belog. Pan Luh bareng kone nyolekin limanne aji pamor, lantas bangkene ento tegena teken I Belog.
Teked di tukade lantas engtunganga kone di tibuane ane dalem gati tur entung-entungina batu gede-gede, kenehne apang eda buin dadi baana bangun malipetan, suba keto lantas ia malipetan ka umah Pan Luhe.
Nu joh kone I Belog suba jagjagina teken Pan Luh, tur ngorahang jumah meten jani bangkene, sing ja buin di paon, lantas ngomong kone I Belog, “Beh suba urug tiang aji batu gede-gede, dadi baana bangun malipetan mai. Yen saja buin malipetan, lakar getep tiang polonne, kikilne, dadi ja baana buin malipetan.” Keto kone munyinne I Belog, lantas tutuga kone Pan Luh kumah meten.
Teked ditu, sajaan kone suba ditu buin bangkene, tendasne macolek adeng muah limanne macolek pamor. Mara kone okana getepa batisne teken I Belog, lantas sing kone baanga teken Pan Luh, reh sing dadi ngetoang bangke. I Belog sing ja ngomong buin, jeg tegena kone bangkene ento abana ka tukade. Teked di tukade lantas jagurina. Mara kone I Belog suud ngentungang bangkene ento, lantas nelep kone ada anak mamancing. I Belog ngaden bangkene ento buin bangun, lantas jag jagurina kone anake ento sambilanga ngomong banggras, “Bangke, sakit ended iba buin nagih malipetan. Jani taanang lakar bangkaang kai polon ibane.” Keto kone munyinne I Belog sambilanga magulet ngajak anake ento.
Kacrita sapakalah I Belog uli jumah Pan Luhe, kendel gati kone Pan Luh, reh mesuang pipis tuah samas, nyidayang ngutang bangke pepitu tur lakar tusing nepukin ala. Ditu lantas Pan Luh mulihan nyemak pipis lakar baang I belog, tur lantas ia majalan ka tukade.
Teked ditu, dapetanga suba suud magerengan, reh belasanga teken anake ajaka liu. Ditu lantas I Belog teken ane ajaka magerengan muah Pan Luh ajaka ka umah Prebekele.
Teked ditu lantas I Belog nuturang indike sakadi-kadi. Pan Luh kapatutang danda kudang tali, tur mayah upah ngutang bangke pepitu.