I PUCUNG
Kacrita  ada koné tuturan satua, di Banjar Kawan, wewengkon Koripan ada anak  pacul ngelah pianak muani adiri madan I Pucung. I Pucung koné gegaenné  tuwah mapikat di cariké, nanging ké nyalah unduk pajalanné mapikat krana  ia mikatin kedis masan padi tondén serab. Dadi tusing pesan koné ia  taén maan kedis, wiréh tusing ada kedis ngalih amah krana padiné mara  ngandeg beling, tondén pesu buah. Déning kéto, med-medan koné ia  mapikat. Wadih mapikat ngalih kedis, jani I Pucung koné demen tekéning  kuluk. Sakéwala, tingkahné masih soléh maidih-idihan, krana sabilang ia  nagih ngidih konyong sik pisaganné begbeg ané idiha konyong ané mara  lekad. Wiréh konyong ané nagih idiha enu cerik buina tondén kedat,  kadéna konyongné enu buta, dadi buung dogén koné ia ngidih konyong. Mara  kéto paundukan ané tepukina baan I Pucung pesu pedih kenehné, déning  makejang ané kenehanga tusing taén misi. 
 Sasukat  ento, kacrita I Pucung tusing pesan koné ia taén kija-kija buin, begbeg  nyingkrung dogén jumahné. Ping kuda-kuda kadén suba bapanné nglémékin,  apanga ia nulungin ka carik, nanging ia masih tusing nyak. Wiréh kéto  solah pianakné, bapanné pedih koné kenehné tekén I Pucung, nanging ia  tusing bani nglémékin wiadin nigtig I Pucung krana ia suba kelih.  Bapanné memegeng cara togog nolih I Pucung nyingkrung di plangkané  geris-geris sirep leplep.
 Makelo-kelo,  dadi demen koné I Pucung tekén anak luh. Sakéwala dedemenanné likad  pesan, gedé kenehné ia, sawiréh ané dotanga sing ja ada lén putrin Ida  Sang Prabhu Koripan. Ditu kéweh ia makeneh, ngenehang isin dedemenanné,  budi morahan tekén bapanné tusing koné ia juari, déning suba ngasén  kapining déwék gedeganga. Ngangsan ngibukang kenehné I Pucung wiréh dot  énggal makurenan ngajak Ida Radén Galuh, nanging tusing ada jalan,  mabudi ngalih ka puri ia tusing bani. Jani ngaé koné ia daya, apanga  misi kenehné nyidayang makatang Radén Galuh.
 Sedek  dina anu, I Pucung kacritaang ka puri tangkil ring Ida Sang Prabhu.  Mara teked di bancingah, tepukina ada koné parekan nglaut ia matakon,  “Ih jero parekan, nawegang titiang nunas tulung ring jeroné, wekasang  jebos titiang ka purian, aturang titiang jagi tangkil ring Ida Sang  Prabhu!”
 Masaut parekané, “Inggih, mangda becik antuk tiang ngaturang ring Ida Sang Prabhu, jeroné sapasira?”
 “Aturang titiang I Pucung saking Banjar Kawan!”
Ditu  lantas parekanné ngapurian matur ring Ida Sang Prabhu, “Nawegang  titiang matur ring Palungguh I Ratu, puniki wénten kaulan Palungguh  Cokor I Déwa mawasta I Pucung saking Banjar Kawan, ipun jagi tangkil  ring Palungguh Cokor I Déwa.” Ngandika Ida Sang Prabhu, “Apa koné ada  aturanga I Pucung tekén nira?”
 “Matur sisip titiang Ratu Déwa Agung, parindikan punika tan wénten titiang uning.”
 “Nah,  lamun kéto, tundén suba ia mai!” Ngajabaang lantas parekané ngorahin I  Pucung tundéna ngapuriang. Mara kéto, éncol koné pajalané I Pucung  ngapurian. Sasubanné neked di ajeng Ida Sang Prabhu, lantas ia mamitan  lugra.
 “Ih to Cai Pucung, apa ada buatang Cai mai?”
 Matur I Pucung, “Inggih matur sisip titiang Ratu Déwa Agung, wénten tunasang titiang ring Cokor I Déwa.”
 “Nah, unduk apa ento Pucung? Lautang aturang kapining gelah!”
 “Inggih sapunapi awinan ipun i pantun sané wau embud dados ipun puyung, kalih asuné sané wau lekad dados ipun buta?” 
Ngandika  Ida Sang Prabhu, “Yan unduk ento takonang Cai, nira tusing pesan nawang  awinannyané buka kéto, men yan cara Cai, kénkén mawinan dadi buka  kéto?”
“Parindikan  punika tan kamanah taler antuk titiang. Nanging, yan banggayang Cokor I  Déwa asapunika kéwanten, kamanah antuk titiang, gelis jaga rusak jagat  druéné.”
“Men jani kénkén baan madaya, apanga guminé tusing uug?”
“Inggih  yan kamanah antuk titiang tambet, becik mangkin karyanang banten  paneduh aturang ring Ida Betara Dalem. Manawi wénten kasisipan Palungguh  Cokor I Déwa, mangda sampunang Ida Betara banget menggah pamiduka!”
“Nah  lamun kéto ja keneh Cainé, kema tegarang neduh ka pura Dalem! Sing ada  sagét pawuwus saking Ida Betara Dalem kapining nira, nira lakar ngiring  dogénan. Nah, antiang dini malu akejep, nira nu nundén panyeroané ngaé  banten. Apang nyidaang maturan dinané jani, sedeng melaha jani dina  tumpek. Yan suba pragat bantené, Cai men ngaturang ajak I Mangku Dalem  ka pura!”
“Inggih, titiang masedéwék!” Kéto aturné I Pucung.
Gelisin satua, Sasubanné pragat bantené, majalan lantas I Pucung nyuun banten, ngojog kumah jero mangku.
“Jero  Mangku, Jero Mangku, tiang nikaanga mriki mangda ngaturin Jero Mangku  olih Ida Sang Prabhu, niki wénten upakara mangda ragan Jero Mangku  ngaturang ring pura Dalem mapinunas mangda jagaté i riki rahajeng.  Samalihipun banten puniki jeroné kandikaang makta ka pura. Tiang mapamit  dumun abosbos jaga kayeh,” akéto baana melog-melog Jero Mangku baan I  Pucung.
Sasubanné  matur ulian ngéka daya tekén Jero Mangku, ditu lantas I Pucung  énggal-énggal mapamit uli jeron dané Jero Mangku Dalem. Gelisin satua,  apang tusing katara, silib koné pajalanné I Pucung ngojog pura Dalem tur  nglaut ia macelep ka palinggih gedong kamulan ané tanggu kelod.  Sawatara ada koné apanginangan ia mengkeb ditu, rauh lantas Jero Mangku  makta banten ngojog palinggih sik tongos I Pucungé mengkeb. Suba kéto  lantas koné Jero Mangku ngaturang banten saha mapinunas tekén Ida Betara  mangdané guminé di Koripan manggih karahayuan!
Sasubanné  Jero Mangku suud ngantebang, ngomong lantas I Pucung uli jumahan  gedongé, mapi-mapi dadi Betara, kéné koné munyinné, “Ih, Cening Mangku  pérmas Irané, nyén nundén sapuh Ira mai maturan nunas kaluputan tekén  Nira?”
Masaur  Jero Mangku, “Inggih titiang kandikayang antuk damuh Palungguh Betara,  Ida Sang Prabhu nunas kaluputan ring Palungguh Betara, déning pantuné  wau lekad puyung kalih asuné wau lekad ipun buta.”
Buin  ngomong I Pucung, “Ih, Cening Mangku, Nira ngiangin lakar ngicén  kaluputan nanging yan Sang Prabhu ngaturang okanné Radén Galuh kapining  Ira!” Jero Mangku ngadén munyin I Pucung pangandikan Ida Betara, lantas  dané budal. Teked di jabaan purané Jero Mangku mrérén di batan punyan  binginé sambilang dané ngantiang I Pucung.
Buin  akejepné pesu lantas I Pucung uli gedongan palinggih kamulan nglaut ia  maekin Jero Mangku sedek ngetis tur matakon, ”Sapunapi Jero Mangku,  wénten minab wacanan Ida Betara?” Jero Mangku Dalem lantas nuturang buat  pamargin danéné mapinunas kadagingan patuh cara munyin I Pucung  mapi-mapi dadi Betara nguluk-nguluk ragan dané Jero Mangku cara itunian.  Buina suud nutur kéto, Jero Mangku lantas nganikain I Pucung, “Nah,  Pucung melah suba Cai ka puri ngaturang tekén Ida Sang Prabhu  pangandikan Ida Betara. Bapa tusing ja bareng kema, wiréh jumah ada  tamiu ngantiang!” Déning kéto pangandikan Jero Mangku, dadi kendel pesan  I Pucung, déning guguna pamunyin déwékné tekén Jero Mangku, saha lantas  ia majalan ngapurian.
Sasubanné  I Pucung nganteg di purian, ngandika lantas Ida Sang Prabhu, “Men,  kénkén Pucung buat pajalan Cainé mapinunas, ada pawecanan Ida Betara  tekéning Cai? Tegarang tuturang apang gelah nawang!”
Matur  I Pucung, “Inggih wénten Ratu Déwa Agung. Asapuniki wecanan Ida Betara  ring titiang. “Ih, Cening Pucung, kema aturang wecanan Irané tekén  gustin Ceningé, buat pinunas sasuhunan Ceningé, Nira lédang lakara  ngicénin ida kaluputan mangdané guminé karahayuan, nanging yan ida kayun  ngaturang okanné, Ida Radén Galuh tekén Nira!” Asapunika pangandikan  Ida Betara ring sikian titiang. Inggih, sané mangkin asapunapi pakayunan  Palungguh Cokor I Déwa, déning asapunika pakayunan Ida Betara?”
“Nah  yan kéto pakayunan Ida Betara, anaké buka gelah sing ja bani tulak  tekén pakayunan Idané. Yan suba guminé nemu karahayuan, gelah dong  ngaturang dogén. Ento mara abesik putran gelahé karsaang  Ida Sasuhunan, kadi rasa makadadua, gelah pastika lakar ngaturang.” Ditu  buin koné ngendelang dogén kenehné I Pucung déning suba tingas pesan  sinah lakar kaisinan idepné nganggon Radén Galuh kurenan. 
Matur  buin I Pucung, “Inggih yan asapunika pikayunan Palungguh Cokor I Déwa,  margi rahinané mangkin ratu, aturang putrin Cokor I Déwa, Ida i nanak  Radén Galuh ring Ida Betara mangda gelis kasidan pinunas Cokor I Déwa,  rahajeng jagat Koripané! Titiang ja ngiringang Ida, jaga aturang titiang  ring Ida Betara Dalem.” Mara kéto aturné I Pucung, ditu lantas Ida Sang  Prabhu ngandikain parekanné apanga ngaturin okané lanang Ida Radén  Mantri, kandikaang ngapurian. Ida Radén Mantri sedek koné di jabaan.  Majalan lantas i parekan ka jabaan ngaturin Ida Radén Mantri. Ida Radén  Mantri raris ngapurian tangkil ring ajinné.
Ngandika  Ida Sang Prabhu, “Cening Bagus Radén Mantri I Déwa, nah né jani Bapa  ngorahin Cening, buat arin Ceningé Radén Galuh karsaanga tekén Ida  Betara Dalem. Bapa lakar ngaturang i anak Galuh tekén Ida Betara, déning  Bapa tuara bani tekéning anak tuara ngenah, buina apanga guminé  karahayuan. Wiréh mula kéto swadarmaning dadi agung, tusing dadi  mucingin apa buin pangandikan Ida Betara ané tusing kanten. Yan Bapa  tusing ngaturang adin I Déwané, pedas rusak jagaté. Men, cening kénkén  kayuné?”
Matur  Ida Radén Mantri, “Inggih yan sampun asapunika pakayunan Guru Aji,  titiang tan panjang atur malih. Lédang té pakayunan Guru Aji kémanten.”
Déning  kéto aturné Radén Mantri, lantas I Patih kandikaang nuunang peti lakar  genah I Radén Galuh. Sasubanné Ida Radén Galuh magenah di petiné, lantas  petiné kancinga tur seregné tegulanga di duur petiné.
Ngandika  Ida Sang Prabhu, “Ih Cai Pucung, nah né suba pragat i nanak Galuh  mawadah peti, kema suba tegen petiné aba ka pura Dalem aturang i nanak  Galuh ring Ida Betara. Né seregé di duur petiné mategul. Da pesan Cai  nyemak seregé ené, depin dogén dini, satondén Cainé nganteg di pura.  Buina ingetang pabesen gelahé, yén Cai makita manjus di jalan, pejang  petiné di duur pundukanné tur seregné depang masih ditu mategul!”
Sasubanné  I Pucung polih pangandikan Ida Sang Prabhu tur ia ngresep tekén  pawecananidané ditu ia matur, “Inggih, titiang sairing,” kéto aturné  lantas ia majalan negen petiné misi Ida Radén Galuh. Mimih, magrétgotan  koné ia negen petiné ento, nanging baan kendelné lakar maan kurenan okan  Ida Sang Prabhu, dadi tusing koné aséna baat. Kacrita di jalan, I  Pucung nepukin tukad ané yéhné ening, dadi prajani pesu koné kenyelné I  Pucung. Kadaut baan ening yéh tukadé tur bedakné tan kadi-kadi, ditu ia  marérén nglaut manjus ka tukadé. Petiné pejanga baan I Pucung di duur  pundukané katut seregné kadi pangandikan Ida Sang Prabhu. Di makiréné ia  tuun lakar kayeh, matur I Pucung tekén Radén Galuh, “Ratu Radén Galuh,  Cokor I Déwa driki dumun, kénakang kayuné driki. Titiang ngaonin Cokor I  Déwa ajebos, titiang jaga tuunan manjus, déning ongkeb pisan tan dugi  antuk titiang naanang kebusé, asapunika taler bedak tiangé tan  kadi-kadi.” Déning Ida Radén Galuh mawadah peti dadi tusing koné pirenga  atur I Pucungé.
Suud  I Pucung matur kéto, tuunan lantas ia ka tukadé kayeh. I Pucung klangen  tekén tis yéh tukadé kanti tusing inget tekén Radén Galuh, ia makelo  manjus sambilanga mlamlaman. Ditu rauh lantas Ida Radén Mantri sameton  Ida Radén Galuh nandan macan pacang anggén ida ngentosin sametoné.  Sasubanné Ida Radén Mantri rauh sik tongos petiné ento, ngelisang raris  Ida Radén Mantri nyereg petiné tur kamedalang ariné. Sasubanné Ida Radén  Galuh medal, jani macané koné celepang ida tur kakancing, seregné buin  koné genahang ida duur petiné. Suud kéto, gelis-gelis koné Ida Radén  Mantri malaib sareng Ida Radén Galuh budal ka Koripan. Buat isin petiné  kasilurin, tusing koné tawanga tekén I Pucung.
Sasubanné  I Pucung suud manjus, lantas ia menekan. Teked ba duuran dingeha koné  munyi krasak-krosok baan I Pucung di tengah petiné. Ngomong lantas I  Pucung, “Inggih Ratu Radén Galuh, menggah manawi Cokor I Déwa dados  krasak-krosok wau kaonin titiang manjus. Margi mangkin Cokor I Déwa  budal kumah titiangé, drika mangkin Cokor I Déwa malinggih sareng  titiang. Cokor I Déwa pacang anggén titiang kurenan. Samalihipun,  titiang sampun nyiagayang Cokor I Déwa woh-wohan luir ipun: buluan,  salak, croring, miwah manggis. Punika pacang rayunan Palungguh Cokor I  Déwa sampun wénten jumah titiang katragianang antuk panyeroan Palungguh  Cokor I Déwa, titiang maderbé mémé. Sampunang té kénten menggah Cokor I  Déwa, mangkin iringa ja Cokor I Déwa budal.”
Gelisin  satua, majalan lantas ia I Pucung ngamulihang negen petiné. Sasubanné  neked jumahné, kauk-kauk lantas I Pucung ngaukin méménné, “Mémé, mémé,  ampakin tiang jlanan, tiang ngiring Ida Radén Galuh mulih. Tiang anak  suba icéna nunas Ida Radén Galuh tekén Ida Sang Prabhu. Makedas-kedas  men Mémé di jumahan metén icangé apang kedas, krana tiang lakar  nglinggihang Ida ditu, uli semengan Ida tondén ngrayunang.” Méménné  tusing ja ia nawang keneh panakné, slegagan koné ia mara ningeh pamunyin  panakné buka kéto. Dadi ampakina dogén koné I Pucung jelanan tur I  Pucung ngénggalang macelep kumah metén saha éncol ngancing jelanan uli  jumahan. Petiné, pejanga koné baan I Pucung di pasaréané.
Critayang  jani suba tengah lemeng mémé bapanné I Pucung suba koné pada leplep  sirepné, ditu lantas I Pucung buin ngomong ngrumrum isin petiné, “Inggih  Ratu Radén Galuh, matangi Cokor I Déwa, niki sampun wengi, mriki  mangkin Palungguh Cokor I Déwa merem sareng titiang!” Suud ia ngomong  kéto, lantas petiné ento serega tur ungkabanga. Mara petiné ento  ungkabanga, méméh déwa ratu tangkejutné I Pucung, wiréh petiné misi  macan. Tondén maan mapéngkas, sagét macané ané ada di tengah petiné  makecos nyagrep saha nyarap I Pucung. Ditu I Pucung lantas mati sarap  macan.
Buin  mani semenganné, dunduna lantas ia tekén méménné uli diwangan, déning  suba tengai I Pucung tondén bangun uli pasaréan. Méménné narka tur  ngadén panakné sajaan ngajak Radén Galuh. Kanti ping telu koné méménné  makaukan, masih tusing koné ada pasautné I Pucung uli tengahan meténé.  Wiréh kéto, méménné koné lantas ninjak jelananné. Mara mampakan don  jelananné, magruéng koné macané jumahan. Ditu makesiab méménné I Pucung  saha prajani lantas buin ngubetang jelanan meténé. Sasubanné macané  kakancing ditu lantas ia gelur-gelur ngidih tulungan tekén pisagané. Liu  pada anaké nyagjagin mémén I Pucung saha sregep pada ngaba gegawan.  Macané laut kaiterin di jumahan metené tekén kramané, ada ané numbak uli  di sisi, ada ané nimpug aji batu, kéto masi ada ané nulup.  Gruéng-gruéng macané kena tumbak, lantig saang kandikan saha glebugin  batu bulitan ané gedé-gedé. Wiréh kakembulin,  mati lantas  koné macané totonan. Sasubanné i macan mati, mulihan lantas méménné I  Pucung ka tengah meténné, dapetanga panakné suba mati tur nu  tulang-tulangné dogén. 



Post a Comment
mari bertukar pikiran dikolom komentar