NI DAHA TUA
Kacritayang  ring desa anu kocap wénten anak istri daa tua, mawasta Ni Daa Tua.  Ipun, sakadi wastané sampun tua, samaliha idup nglintik néwék, nénten  madrebé nyama braya, magenah ring pondok malit tur abungkul. Mungguing  pakaryannyané ngrahina wantah ngrereh saang ka telenging wanané.  Palimunan Ni Daa Tua sampun bangun raris majalan ngrereh saang, sampun  sore méh di asapunapiné kantos dalu wau ipun malipetan saking alasé.  Bénjang semeng, wau kocap saangé punika kaadol ka pasar. Asapunika  sadina-dina pakaryan Ni Daa Tua. Dadosnyané, nyabran kalih rahina kocap  ipun ngadol saang. Yadiastun asapunika, santukan ipun madaar padidiana,  taler cukup pikolihané saking ngadol saang punika anggénipun ngupapira  padéwékan, di asapunapiné taler prasida masisa akidik. Kacritayang, Ni  Daa Tua kocap madué pisaga, mapungkusan Pan Bergah. Pan Bergah makéh  pisan madrebé pianak luh muani. Geginan Pan Bergah taler pateh sakadi Ni  Daa Tua ngrahina ngrereh saang ka alasé. Santukan ipun anak muani, tur  bajangan ring Ni Daa Tua, dadosipun makéhan manten Pan Bergah prasida  negen saang ka pakubonannyané imbangang ring Ni Daa Tua. Samaliha, Pan  Bergah ngrahina prasida ngadol saang ka pasar. Yadiastun asapunika,  wiréh Pan Bergah madaar ajaka sareng makéh, seringan taler pikolihanipun  saking ngadol saang kekirangan antukipun nunas. Di asapunapiné  sakayanipun mung cukup kaanggén nunas beras. Duaning asapunika, sering  taler kulawargan Pan Bergah nunas ajengan manten nénten wénten gohnyané.  Nanging, pianak kalih somahnya nénten makéh tuntutan, ipun nyuksemayang  pisan suécan Kawiné. Yadiastun asapunika kawéntenan kulawargan Pan  Bergah, sakadi sasonggané bukit johin, katon rawit, Ni Daa Tua tan mari  idepnyané iri ring Pan Bergah. Sané dados dasar ipun iri tan lian  duaning Pan Bergah prasida makéhan negen saang, tur ngrahina prasida  ngadol saang ka pasar. 
 Kacritayang  nuju wengi, Ni Daa Tua rauh saking ngrereh saang, kocap ipun negak ring  ampik meténnyané saha tan mari ngrimik padidi, “Dong, sajaan ja Widiné,  mabaat-baatan sajan mapaica. Pan Bergah sai-sai nyidaang ngadep saang, i  déwék wah ngapuan nyidaang madagang tur bedikan maan pipis. Yén idéwék  dadi anak muani bajang, kénkén ya demen atiné.” Wau wus Ni Daa Tua  ngrengkeng kadi punika, kancit wénten rauh anak istri sampun lingsir  pisan, saha mabaos ring Ni Daa Tua, “Nyai Daa Tua, eda nyai ngrengkeng  ngorahang Widiné mabaat-baatan mapaica, anak mula asah antuk Ida. Yén  nyai makeneh dadi anak muani bajang, misi pinunas nyainé.” Asapunika  pajar anaké jada punika, ngraris ical. Sapeninggal anaké jada punika,  kocap Ni Daa Tua pramangkin dados anak muani bajang. Duaning sampun  kadagingan kadi idepnyané, garjita pisan idepnyané Ni Daa Tua. Déning  ipun sampun prasida dados anak muani tur siteng, prasida ipun makéh  negen saang, tur ngrahina taler prasida ngadol saang ka pasar.  Kacritayang mangkin ipun sampun makéh madué jinah, raris ipun ngrereh  kurenan.
 Sasampun  ipun makurenan, kasuén-suén, kocap ipun makéh madrebé pianak luh muani.  Duaning asapunika, kocap méweh pisan ipun ngrereh pangupajiwa  anggénipun ngupapira pianakipuné, réh jinah pamelin saangé setata  kirangan tunasipun sareng sami.
 Sedek  dina anu, ri sedek ipun ngadol saang ka pasar, sasampun saangnyané  laku, ngraris ipun ngindeng. I rika ipun bengong, ngon ngantenang  sudagaré ngadol sarwa sané melah-melah. Tumbuh kocap manahnyané iri,  nglaut ipun ngéncolang mulih ka pakubonan. Rauh ring pakubonan, malih  kocap ipun ngrengkeng, “Béh, Widiné mabaat-baatan gati mapaica. Sudagaré  aji ia luh madagang, liu-liu maan pipis. I déwék kanti bubul baongé  negen saang, masi kuangan dogén dedaaran. Yén i déwék icéna dadi  sudagar, kénkén ya demené.” Asapunika kocap ipun ngrengkeng padéwékan.  Tan panaen, kocap malih rauh anaké jada sané dumun naenin panggihipun  saha mabaos, “I pidan nyai suba tuturin, sing baang ngrengkeng,  ngorahang Widiné mabaat-baatan mapaica, jani masi buin nyai ngrengkeng  kéto. Nah, yén cai makeneh dadi sudagar, misi pinunas cainé.” Asapunika  kocap baos anaké jada punika, ngraris malih matilar tur ical.
 Gelisin  crita, sampun sué ipun dados sudagar. Kocap, kantos sampun sugih pisan  ipun, nénten kirang punapa-punapi. Kacritayang ri sedek ipun madolan  ring pasar, kocap wénten rauh Pepatih Agung sané nyéngcéngan panegara  ring wawengkon ipun maurip. Kacritayang Pepatih Ida Sang Anyakrawerti  sedeng malelunganan, nyelehin panjakidané sané wénten ring panepi siring  jagat punika. Wiakti kawéntenan sang maha patih kadi wibawan Ida  Bhatara Wisnu ri sedeng nglinggihin Garuda, kabinawa pisan. Napimalih  makéh bala sonané ngiringang. Busana sarwa éndah, mawit saking sutra  gegilihan wiakti ngangobin manah sang ngantenang. Samaliha, iringan  Patih Agungé sami makta tumbak, tulup, minakadi taler gegawan sang bala  sami kabakta ka jaba, sumingkin mawibawa bala sonané.
Kawibawan  Sang Maha Patih Agung sané kairingang olih para tanda mantri ngawinang  malih kosekan tangkah I Sudagar duaning wénten manah ipuné mapairian  ring Ida Sang Maha Patih. Wiakti I Sudagar manusa momo, yadiastun  amunika sampun pasuécan Ida Hyang ring padéwékannyané, ri tatkala  manggihin wicara sané tiosan mabalik malih manahipuné tur malih  ngrengkeng kadi puniki: “Béh, kuangan dogén pinunasé, Yén buat paican  Widiné a janian téh, i déwék jani suba madan sugih gati, asing ada anak  ngadep dini di peken, nyidayang déwéké meli. Nanging, enu masi lacur yan  rasayang i déwék padéwékané, wiréh tusing ngisi panjak kadi anaké agung  di purian. Yén jani icéna dadi Pepatih Agung, kénkén ya demené?, pipis  liu, ngelah panjak masi liu.” Déréng wénten apakpakan basé I Sudagar  ngrimik kadi ring ajeng, kagiat malih rauh anaké odah sané dumun naenin  asung ring pasikian I Sudagar punika. Anaké odah punika ngawéntenan baos  kadi puniki: “Nah, cai sudagar, maisi buin pinunas cainé kadi pakrimik  cainé i busan.” Wus mabaos kadi punika anaké lingsir punika raris mur  tanpa bekas.
Kacritayang  malih I Sudagar, kocap, sesampun wénten bebaosan kadi punika, tan asué  ipun nyantosang pasuécan Hyangé sagét ipun polih dedauhan mangda tangkil  ka puri. Ring purian, I Sudagar kaadegang dados Pepatih Agung tur  kapicain panjak makwéh pisan. Kadi ngipi lemah yan upamiang kawéntenan  ipun I Sudagar, tan pasangké sagét ipun dados patih saha biuhing bala  wadua. 
Sesampun  dados Pepatih Agung, malih wénten sané nyantulin manahnyané sangkaning  kari wénten sané baduuran. Duaning asapunika, raris metu paidepannyané  mangda prasida dados Agung. Pinunasnyané kocap malih kadagingan. Tan  asué I Patih Agung sampun nyakrawerti dados Ratu wibuhing brana miwah  bala wadua. Malih sesampun nyeneng dados ratu nénten lédang pakayunané  duaning makuéh wénten para ratu sané nyakrewerti ring jagaté. Pikayunan  iri kari ngliput anggan anaké agung, turmaning malih ida mapinunas ring  Ida Sang Hyang Widi mangda kadagingan, “Inggih Ratu Sang Hyang Widhi,  mungpung palungguh Betara suéca ring titiang, mangkin mangda malih  palungguh Betara nglinggihin pinunas titiangé. Mungguing pinunas  titiangé mangkin mangda prasida titiang ngaonang para ratuné sami,  mangda titiang néwék ngodagang jagaté sami saduur tanah sabetén langit.  Samaliha, Ratu Sang Hyang Widi banget pinunas titiang mangda Ida nénten  malih ngwasa-wasi jagaté ring madia pada, kanggéang suargané manten  druéang!” Asapunika pinunas ida anaké agung majeng ring Ida Sang Hyang  Widi.
Ri  wus mapinunas kadi ring ajeng, tan asué Ida Anaké Agung nedunang  kaulanidané sami saha sikep, pacang magegebug ring para ratuné ring  madia pada. Gelisin crita, jangkep sampun pawarah-warah idané ring para  baudanda tanda mantriné pacang lunga magegebug. Pamargan idané mayuda  yukti-yukti nénten anut ring swadarmaning darma yuda. Sami para baudanda  kapandikayang majejarah, ngubat-abit sahananing sané kapanggih,  samaliha kantos marikosa istri-istriné sané kapanggih. 
Tan  critanan gelising crita, sampun makéh kocap para ratuné kaonang ida  ring payudan. Yadiastun sampun labda karya pamargan ida magegebug,  sakéwanten kari wénten asiki Ida Sang Prabhu sané nénten prasida antuk  ida ngaonang. Sané mangkin, ri tatkala wengi sesampun mararéan yudané,  kacritanan ri sedek Ida Sang Prabhu merem ring pasraman, déréng majanten  ida makolem sagét malih rauh anaké jada sané dumun saha baos, “Ih cai  Anak Agung loba, buat pinunas cainé mantuk ring Ida Sang Hyang Widi  liunan suba kalinggihan. Kéwala pinunas cainé apang prasida cai padidian  ngodagang guminé sabetén langit saduur tanah, ento sing lakar  kalinggihan, réh bes sanget ngulurin keneh loba, jéla iri ati padéwékan  cainé.” Asapunika kocap panguman saha pamatbat anaké jada punika ring  Ida Anaké Agung. Taler sausan mabebaosan sada bangras kadi punika,  kocap, malih anaké jada punika ical tanpa wekas.
Yukti-yukti  kadi pamastu dahating sidi baos anaké jada punika, duaning nénten asué  sesampun anaké jada punika késah saking Ida Anaké Agung, tan pasangkan  wénten sabeh bales maduluran kilap-tatit tan pararéan. Kelép-kelépé  kabinawa pisan kadulurin taler antuk suaran krébék-klepug saling sautin.  Sami para panjak idané ajerih turmaning pati lapu ngruruh genah ngetis.  Makéh taruné ageng keni sander krébék kantos puun sengeh daunnyané,  ambu angit maimpugan ngébekin buana ngawinang sami kaulanidané pakraik  ngruruh genah masayuban. Krébéké taler nyander pasraman Ida Anaké Agung  kantos puun, taler kacritayang Ida Anaké Agung tan luput tur keni sander  krébék kantos puun sengeh layonidané. Asapunika, kojarannyané sang sané  mapikayun loba tur jéla iri ati.



Post a Comment
mari bertukar pikiran dikolom komentar